BESSE, Jean-Charles de. Voyage en Crimée, au Caucase, en Géorgie, en Arménie, en Asie Mineure et Constantinople en 1829 et 1830; pour servir à l’histοire de Hongrie…, Παρίσι, Librairie Delaunay, 1838.
O Ούγγρος, αλλά γαλλόφωνος, Jean-Charles de Besse είναι γνωστός μόνον για την έκδοση του οδοιπορικού του στην Κριμαία, τον Καύκασο τη Γεωργία, την Αρμενία και τη Μικρά Ασία, ενώ εξέδωσε στα γαλλικά και μία γραμματική της τουρκικής γλώσσας. Αρθρογράφησε στην παρισινή εφημερίδα “Mercure Etranger” αν και τα άρθρα του υπέγραφε ο ποιητής János Batsányi.
Το συγκεκριμένο σπάνιο έργο θα δημοσιεύονταν το 1831 ταυτόχρονα και στην ουγγρική γλώσσα, αλλά η έλλειψη χορηγών, οι υποχρεωτικές μετακινήσεις του συγγραφέα στην Αλγερία, την Ιταλία και τη Γαλλία καθυστέρησαν την έκδοσή του. Ο Besse στον Καύκασο επεδίωκε να αναζητήσει τα προγονικά ίχνη των Ούγγρων στην περιοχή. Μελέτησε τους εκεί πληθυσμούς και το χρονικό του κατανέμεται ως εξής : Στο πρώτο μέρος περιγράφει τους Τατάρους, τις πόλεις Κερτς (Παντικάπαιον) και Συμφερόπολη, τους κατοίκους της Κριμαίας, τους Κοζάκους στις στρατιωτικές αποικίες της Μαύρης Θάλασσας, το όρος Ελμπρούζ (Elbrouz), καθώς και τους διάφορους πληθυσμούς (Κιρκάσσιους, Άβαρους, Ούγγρους, κ.λπ). Το δεύτερο μέρος αναφέρεται στην περιγραφή της νότιας Κριμαίας, σε έναν ταταρικό ιππικό αγώνα και σε λεπτομέρειες από τη ζωή των κατοίκων στην πόλη Θεοδοσία (Kaffa). Τέλος στο τρίτο μέρος αναφέρεται στην περιγραφή της Τραπεζούντας, στο καραβάνι που ακολούθησε από εκεί έως στο Ερζερούμ, στην περιγραφή της Γεωργίας, της Τιφλίδας, της Μεγάλης Αρμενίας, του Βοσπόρου και της Κωνσταντινούπολης, καθώς και στις αλλαγές που επήλθαν στα έθιμα του τουρκικού στρατού από τις μεταρρυθμίσεις του σουλτάνου στα 1826, και τελειώνει με ένα χερσαίο δρομολόγιο από το Ισπαχάν έως την πρωτεύουσα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Σύνταξη: Ιόλη Βιγγοπούλου
