LEGRAND, ÉMILE. Description des Iles de l'Archipel par Christophe Buondelmonti version grecque par un anonyme publiée d'après le manuscrit du Sérail... Παρίσι, Ernest Leroux, 1897.
H μελέτη αυτή, για το έργο του Cr. Bundelmonti κυκλοφόρησε από τον Em. Legrand, ο οποίος δημοσίευσε το χειρόγραφο, του 16ου αιώνα, ανωνύμου συγγραφέα, το οποίο είναι η ελληνική μετάφραση του “Liber Insularum Archipelagi”, το πρώτο χειρόγραφο νησολόγιο. To χειρόγραφο που βρισκόταν στη Βιβλιοθήκη του Σεραγιού στο Τοπ Καπί στην Κωνσταντινούπολη διάβασε ο Legrand από αντίγραφο που έφτασε στα χέρια του χάρις στον Γάλλο αρχαιολόγο S. Reinach. Στην έκδοση αυτή του Legrand περιλάμβάνονται η γαλλική μετάφραση του ελληνικού κειμένου, το ελληνικό κείμενο και εικονογράφηση.
Ο Φλωρεντίνος Cristoforo Buondelmonti (περ. 1385-περ. 1430), μοναχός και γεωγράφος, από αριστοκρατική οικογένεια, συναναστρεφόταν τον κύκλο των λόγιων ουμανιστών (Niccolò Niccoli, Guarino Veronese) στη γενέτειρά του. Στα 1406 εγκαταστάθηκε στη Ρόδο, όπου έμεινε περίπου οκτώ χρόνια. Έμαθε ελληνικά, ταξίδεψε στην Κωνσταντινούπολη και τα επόμενα έξι χρόνια στα νησιά του Αιγαίου Πελάγους και στην Κύπρο, ενώ με οδηγούς τους χάρτες και τα κείμενα του Πτολεμαίου και του Πλίνιου εξερεύνησε, στα 1415, την Κρήτη. Ο Buondelmonti συνέταξε σταδιακά το πρώτο νησολόγιο (isolario), χάρτες για νησιά συνοδευόμενους με ιστορικο-γεωγραφικά κείμενα.
Έτσι για πρώτη φορά η νησιωτική Eλλάδα ελαύνει στον χώρο της λογιοσύνης και των γεωγραφικών εκδόσεων με το πρωτοπόρο έργο του Buondelmonti, που έγινε και πρότυπο για τα μεταγενέστερα νησολόγια. O Φλωρεντινός μοναχός μετά τις περιηγήσεις του, στις αρχές του 15ου αιώνα, συνέθεσε το 1420 το «Liber Insularum Archipelagi», δηλαδή το «Βιβλίο των Νησιών» (79 χάρτες με νησιά και σημαίνουσες χερσαίες περιοχές στις ελληνικές θάλασσες) και, το 1417, το «Descriptio insule Candie» («Περιγραφή της νήσου Κρήτης»), τα οποία εμπλούτισε και με υλικό που ανέσυρε από αρχαίους Έλληνες και Λατίνους συγγραφείς, καθώς και από προφορικές μαρτυρίες. Επιπλέον περιέχονται εκτιμήσεις για τις κοινωνίες των νησιών, σκέψεις για την οθωμανική επέκταση, κρίσεις για την παρακμή των Ελλήνων, περιστατικά και στιγμιότυπα, περιγραφές κινδύνων στη ναυσιπλοΐα.
H πρώτη χειρόγραφη μορφή του πολύκροτου αυτού έργου, με τους έγχρωμους χάρτες, συντάχθηκε περί το 1420 και γνώρισε πάμπολλες παραλλαγές, πάντα σε χειρόγραφα, έως και τον 17ο αιώνα. Η πρώτη του έντυπη έκδοση (1824), με το λατινικό κείμενο, σχόλια και πίνακες περιλαμβάνει μόνον δύο χάρτες.
Συντάκτης: Ιόλη Βιγγοπούλου
