Ο Βρετανός οικονομολόγος Robert Pashley (1805-1859), γόνος παλαιάς και επιφανούς οικογένειας του Γιορκ, σπούδασε νομικά στο Καίμπριτζ και διακρίθηκε στα μαθηματικά και στις κλασικές σπουδές. Στα 1833, με τη μεσολάβηση του Sir. Francis Beaufort (ναύαρχου του αγγλκού πολεμικού ναυτικού) πήρε την άδεια να επιβαίνει στα πλοία που επιθεωρούσαν τη Μεσόγειο και έτσι ταξίδεψε στην Ελλάδα, τη Μικρά Ασία και την Κρήτη, έχοντας μελετήσει όλα τα μέχρι τότε γνωστά συγγράμματα (αρχαία, μεσαιωνικά και νεότερα) πάνω στο νησί αυτό.

Επέστρεψε στην Ιταλία με ένα υδραίϊκο καΐκι, κάνοντας ένα ταξίδι που διήρκεσε περίπου τριάντα μέρες. Παρέμεινε στη Βενετία, όπου ταξινόμησε τις σημειώσεις του ταξιδιού του και μελέτησε χειρόγραφα στη Μαρκιανή Βιβλιοθήκη. Στα 1837 δημοσίευσε το χρονικό των περιηγήσεών του στην Κρήτη, το οποίο εντάχθηκε αμέσως στα κλασικά έργα της ταξιδιωτικής γραμματείας. Από το 1838 εξάσκησε τη δικηγορία με φρόνηση και ευθυκρισία, και στα 1856 ανέλαβε θέση δικαστικού, στην οποία και παρέμεινε έως τον πρόωρο θάνατό του. Συνέταξε και άλλα δύο έργα, νομικού περιεχομένου αλλά η πλούσια προσωπική βιβλιοθήκη και όλα του τα χειρόγραφα κάηκαν στα 1838.

Κατά τη διάρκεια της τετράμηνης περίπου παραμονής του στη μεγαλόνησο, κατόρθωσε, με τη βοήθεια τοπικών οδηγών, να ταυτίσει τις περισσότερες σημαντικές αρχαιολογικές τοποθεσίες (Κνωσός, Άπτερα, Πολυρήνιας) παρά τις άθλιες καιρικές συνθήκες. Χαρακτήρισε ωστόσο όλες τις αρχαιότητες ελληνορωμαϊκές, χωρίς να υποπτευθεί ότι ανήκαν σε έναν άλλο, προγενέστερο, πολιτισμό. Εξέτασε κάθε νόμισμα που του έδωσαν, μετέγραψε όλες τις επιγραφές που βρήκε κι αγόρασε πολλές αρχαιότητες τις οποίες μετέφερε στην Αγγλία (μερικές σήμερα στο Fitzwilliam Museum). Επίσης, καθώς, εκτός από τις σύγχρονες γλώσσες, γνώριζε λατινικά και αρχαία ελληνικά, συνομιλούσε με τους ντόπιους και προσπάθησε να μάθει και την κρητική διάλεκτο. Παράλληλα με το ενδιαφέρον του για την ιστορία της νήσου, ο Pashley κατέγραψε γεωργικές πρακτικές αλλά και έθιμα και δεισιδαιμονίες.

Το χρονικό του ξεκινά με εκτενή ιστορική αναφορά στην κατάσταση της Κρήτης την εποχή που την επισκέπτεται, ενώ στο παράρτημα παραθέτει αποσπάσματα από χειρόγραφα που αναφέρονται στην περίοδο της Ενετοκρατίας. Η δυτική Κρήτη περιγράφεται πιο αναλυτικά σε σχέση με την ανατολική, για την οποία ο συγγραφέας υπόσχεται μια μελλοντική παρουσίαση· όλο το υλικό όμως κάηκε στα 1838 στη μεγάλη πυρκαγιά του Temple. Στο κείμενό του Pashley διακρίνουμε τον σοβαρό μελετητή με τις τεκμηριωμένες πληροφορίες και ταυτόχρονα τον αυθόρμητο ταξιδιώτη, που με χιούμορ και ειρωνεία περιγράφει τη ζωή. Η πλούσια εικονογράφηση εκτός και εντός του κειμένου ζωντανεύει τους χώρους και τις εικόνες της καθημερινής ζωής που περιγράφονται.

Σύνταξη: Ιόλη Βιγγοπούλου