BISANI, Alessandro. A picturesque Tour through Part of Europe, Asia, and Africa: containing many new Remarks on the Present State of Society, Remains of ancient Edifices, &c..., Λονδίνο, J. Davis, 1793.
O Ιταλός ευγενής Alessandro Bisani ταξίδεψε στην Ανατολή από τις 29 Aπριλίου του 1788 ως τις 7 Oκτωβρίου του 1789. Ξεκινώντας από το Παλέρμο επισκέφθηκε τον Ακράγαντα και έφτασε στη Mάλτα. Στη συνέχεια έπλευσε ως την Κίμωλο και από εκεί στη Θεσσαλονίκη. Αρχές Ιουνίου ταξιδεύει προς τη Σμύρνη· στο χρονικό του αναφέρεται μεταξύ άλλων στην Τένεδο, τη Λήμνο, τη Λέσβο, την Τρωάδα και το Άγιον Όρος. Συνέχισε πάλι από τη Θεσσαλονίκη με προορισμό τη Σκιάθο και την Κέα, κι από εκεί έφτασε στην Αθήνα στο τέλος Ιουνίου του 1788. Αφού περιηγήθηκε την πόλη και τα μνημεία της ταξίδεψε πάλι προς την Σμύρνη όπου έμεινε από τις αρχές Αυγούστου έως τα τέλη περίπου του Οκτωβρίου. Κατόπιν, πέρασε τα Δαρδανέλια και κατέληξε στην Κωνσταντινούπολη. Περιηγήθηκε όλα τα αξιοθέατα της οθωμανικής πρωτεύουσας έως τα τέλη του Ιανουαρίου του 1789, οπότε έπλευσε προς τη Μύκονο και από εκεί στο Γιβραλτάρ, την Τύνιδα και την Τουλόν, για να φτάσει στη Μασσαλία αρχές Σεπτεμβρίου του 1789.
Το κείμενό του είναι γραμμένο σε επιστολική μορφή και αναδεικνύει έναν απλό ταξιδιώτη, λάτρη της Mεσογείου, που θαμπώνεται τόσο από την αρχαία Aθήνα όσο και από την οθωμανική πρωτεύουσα. Απροκατάληπτος, κάτι σπάνιο για καθολικό ταξιδιώτη, είναι ενημερωμένος για τα σύγχρονα θέματα του ελληνισμού και η οξυδερκής παρατηρητικότητά του μάς κληροδότησε ένα σημαντικό ταξιδιωτικό χρονικό στο οποίο αναδεικνύονται πτυχές του δημόσιου αλλά κυρίως του ιδιωτικού βίου των Ελλήνων. Oι επιστολές αυτές, που δεν κυκλοφόρησαν ποτέ στα ιταλικά, πρωτοδημοσιεύτηκαν στα γαλλικά, χωρίς τις χαλκογραφίες, και μεταφράστηκαν αργότερα και στα γερμανικά.
Την περίοδο αυτή, η γενιά των αρχαιόφιλων Dilettanti (αρχιτεκτόνων, αρχαιολόγων και φιλολόγων) έθεσε τα βασικά ζητήματα της μελέτης της ελληνικής αρχαιολογίας. Το έργο-σταθμός αυτής της αναζήτησης ήταν η μνημειακή έκδοση των J. Stuart και N. Revett, η οποία ολοκληρώθηκε αρκετά χρόνια μετά το ταξίδι που έκαναν το 1751. Το έργο των Βρετανών αρχαιόφιλων διαφύλαξε σε καλαίσθητους πίνακες, συνοδευόμενους από άρτιες μετρήσεις, τις “Aρχαιότητες των Aθηνών”, και προκάλεσε τον ενθουσιασμό του ευρωπαϊκού κοινού. Tα σχέδιά τους χρησιμοποιήθηκαν και σε άλλες περιηγητικές εκδόσεις. Η εικονογράφηση της αγγλικής έκδοσης του χρονικού του Bisani βασίστηκε σε πίνακες από τα έργα των James Stuart και Nicolas Revett ενώ η άποψη του Παλέρμου αντιγράφει αντίστοιχη από το έργο του Jean Houel (1782).
Σύνταξη: Ιόλη Βιγγοπούλου
